Automatisering is cruciaal voor consequent en constant comfortniveau

Beleving van de gasten staat op nummer één
Midden in het centrum van Heerenveen neemt restaurant en grandcafé 't Gerecht een prominente plaats in. Het oude gemeentehuis is jaren geleden al tot horecabestemming omgebouwd, maar in 2013 kreeg de zaak, met een aantal nieuwe ondernemers, een flinke impuls. Deze ondernemers begrijpen dat de huidige tijd meer vraagt dan een goede kop koffie en een vriendelijke serveerster. Gemak en comfort moeten consequent en continu op een hoog niveau zijn, en dat kan alleen als je essentiële, technische functies in het gebouw volledig automatiseert.

Het motto van de exploitanten van 't Gerecht is dat de gast het op geen enkel moment aan comfort mag ontbreken. Als iemand binnenkomt of op het terras plaatsneemt, moet het personeel daar meteen van op de hoogte worden gesteld. En de ambiance waarin de gast wordt ontvangen, moet - aangepast aan het moment van de dag - garant staan voor genieten. De techniek moet daaraan ten dienste staan. Vandaar dat alle gebouwgebonden installaties stap voor stap via KNX zijn geautomatiseerd. "In 2013 werd ik gevraagd om bij de verbouwing mee te denken. De installaties in dit pand waren flink verouderd. Het was zo'n typisch horecapand waar in de loop der jaren steeds meer zaken waren toegevoegd en uitgebouwd, maar zonder dat er budget is om dat gestructureerd en netjes te koppelen, te integreren en te documenteren. Dus toen ik hier binnenkwam, hadden we echt tijd nodig om thuis te worden. Tegelijk wilden de nieuwe eigenaren zo snel mogelijk en op een zo pragmatisch mogelijke manier verbouwen en hun eigen wensen en eisen realiseren", vertelt Hedser Heinsius van Heinsius Electrotechniek.

Pragmatisch en intelligent
De aanpak die Heinsius voor dit project uitdacht, is even pragmatisch als intelligent. "Bij een verbouwing zoals in 't Gerecht gaat het in eerste instantie om het verbeteren en herstellen van een logische infrastructuur. Het automatiseren van de verschillende functies komen meestal pas in beeld als de zaak weer volop draait. Dan ziet het management waar zij het comfort voor de gasten en het gemak voor het personeel willen en kunnen verbeteren. Daarom hebben wij, toen we in de beginfase met het moderniseren van de infrastructuur bezig waren, meteen op eigen initiatief een KNX-buskabel gelegd. Boven elk plafond en achter elke wand die we open moesten maken om elektrische bekabeling te vernieuwen of contactdozen aan te sluiten, hebben we meteen buskabels getrokken. Op bepaalde plekken hebben we ook meteen - soms in overleg met de klant, maar vaak genoeg ook op eigen initiatief - installaties op de bus aangesloten. En natuurlijk hebben we alles zo exact mogelijk gedocumenteerd. Op die manier hebben we stap voor stap de installaties geautomatiseerd. We begonnen met de verlichting, maar bijvoorbeeld ook met de terrasheaters, die voor het overdekte terras van 't Gerecht erg belangrijk zijn. Als mensen op dit terras plaatsnemen, gaan de heaters vanzelf aan, maar als het terras verlaten is, dan gaan ze ook automatisch uit. Tegelijk hebben we bij grote verbouwingen ook de specifieke installaties die daarbij betrokken waren zoveel mogelijk op KNX aangesloten. Zo is de keuken volledig vernieuwd en op dat moment ook meteen via KNX geautomatiseerd. Een ander project was de bar, die er in één nacht en dag uit werd gesloopt en ook meteen weer door een nieuwe vervangen. Op dat moment is direct alle elektrotechniek op en rond de bar op KNX aangesloten."

Goed gekozen scenes
Bij het creëren van een optimale beleving in 't Gerecht gaat het primair om een perfecte service, maar al heel snel daarna komt de goede sfeer om de hoek kijken, waarin verlichting een sleutelrol speelt, maar ook het binnenklimaat. Vandaar dat Heinsius voor de verlichting diverse scenes heeft gecreëerd. "Afhankelijk van het tijdstip van de dag gaan bepaalde lampen aan of blijven juist uit. Daar heeft de bediening geen omkijken naar, waardoor we altijd continuïteit kunnen garanderen. Voor het moment op de dag dat het buiten begint te schemeren, hebben we een 'tussenscene' geprogrammeerd. Op dat tijdstip, dat misschien maar een uur duurt, willen de gastheren dat het binnen in de zaak goed en gezellig verlicht is, zodat mensen van buitenaf kunnen zien dat zij binnen moeten zijn voor de gezelligheid. Als je op dat moment niet voldoende licht aan hebt, dan lijkt het van buiten of het donker is en de zaak misschien dicht is. Zodra het buiten donker is, dan treedt een nieuwe scene in werking. Daarin dimmen we de lampen weer, zodat er gezellige ambiance ontstaat waarin mensen heerlijk kunnen dineren."

Aan een van de zijkanten van het gebouw is een overdekt en afgeschermd terras waar mensen tijdens alle jaargetijden buiten kunnen zitten. Als het buiten nog niet warm genoeg is, worden de gasheaters ingeschakeld. Echter, de elektronisch ontsteking van de heaters zijn op KNX aangesloten en worden door bewegingsmelders aangestuurd. "We kozen voor bewegingsmelders die de gasheaters pas inschakelen wanneer zij gedurende een iets langere tijd beweging registreren. Daarmee voorkomen we dat de heaters aangaan wanneer er iemand alleen maar over het terras loopt. Op het grote terras, aan de voorkant van het gebouw, hangen camera's die via het KNX-systeem bij het personeel een melding geven zodra mensen op het terras plaatsnemen. Op die manier is het bijna onmogelijk dat mensen lange tijd vruchteloos op bediening zitten te wachten."

Randvoorwaarden zijn geschapen
"We zijn nog niet klaar met het automatiseren van alle installaties. Maar in de afgelopen twee jaar hebben we al wel bereikt dat we nu in bijna het hele pand aan de KNX-bus verbonden is. Nu is de praktijk dat we bij elke verbouwing of vervanging van installaties zoveel mogelijk de nieuwe systemen en componenten automatiseren. Daarmee is het ook mogelijk om veel informatie uit de systemen te halen waarmee we uiteindelijk steeds meer processen kunnen beheersen. Zo is de ventilatie op de begane grond nog lang niet optimaal. Maar dit heeft meer met de bouwkundige situatie van het pand te maken, dan met de wens om dat wel of niet te automatiseren. Op de bovenverdieping is vorig jaar een grote, nieuwe restauratiezaal gebouwd, evenals een tweetal speciale vergaderzalen. Daar was het wel mogelijk om de ventilatie meteen goed te regelen. Dat wil zeggen dat we er ventileren op basis van CO2 en dat we voorverwarmde lucht toevoeren wanneer de weersomstandigheden daarom vragen. Op de begane grond is er vooralsnog geen ruimte om goede luchtbehandeling aan te leggen. Maar als die mogelijkheid bij een volgende verbouwing zich voordoet, pakken we die natuurlijk met beide handen aan."

En die mogelijkheid kan zich zo maar van de een op de andere dag voordoen. "De eigenaren van 't Gerecht ondernemen echt impulsief. Zodra zij aanvoelen dat de beleving of het comfort van de gasten naar een hoger plan getild kan worden, dan maken ze meteen een plan. En voor je weet staan we weer een of twee nachten - want de klanten mogen er zo weinig mogelijk last van hebben - te werken aan een verbouwing die in een mum van tijd is doorgevoerd. Dat is de mores in de horeca, en daar moet je als technisch dienstverlener echt mee kunnen en willen omgaan."

Audio is bepalend voor de sfeer
Naast de verlichting en het klimaatinstallatie is ook de audio-installatie aan het KNX-systeem gekoppeld. Dat wil zeggen dat de audio zodanig is ingesteld dat deze meedraait in de scenes die Heinsius heeft geprogrammeerd. "De exploitant wil dat de ambiance altijd optimaal is. Zodra je afhankelijk bent van het personeel of zij de muziek aanzetten, op welk moment van de dag en op welk volume, dan kan dit erg bepalend zijn voor de sfeer. Vandaar dat we ook dit hebben geautomatiseerd; natuurlijk wel met de mogelijkheid om het handmatig te overrulen."

Voor de bediening van de installaties ontwikkelde Heinsius een visualisatie met het pakket van xxter. "Vrijwel nergens in het pand - alleen nog achter de bar - zijn tasters of schakelaars te vinden. De bediening loopt met kleine iPads rond, waarop zij de belangrijkste scenes en functies kunnen schakelen. Verder zijn er nog een paar touch screens waar personeel en de eigenaren de zaak kunnen bedienen, maar voornamelijk op hun iPhone en iPad. Ook ik zelf kan altijd en op elk moment alle functies van deze installatie oproepen, bewerken en bedienen."

Belangrijke functie van de KNX-automatisering is het weergeven en melden van storingen. De cv-ketels, de koelcel en vriescel maar ook de noodverlichting zijn allemaal aan KNX gekoppeld. "Zodra ergens een storing optreedt wordt dit direct bij de eigenaren maar ook op mijn telefoon gemeld. En een storing in de afzuiginstallatie in de keuken zorgt er bijvoorbeeld voor dat meteen de gaskleppen van de fornuizen uitgaan. Het is namelijk niet toegestaan van de verzekering dat fornuizen worden gebruikt, zonder dat de afzuiging werkt. Daarom hebben we via KNX een koppeling gemaakt tussen de afzuiging en de elektrische ontsteking van de gasfornuizen."

Gegarandeerde stroomvoorziening
Een andere belangrijke functie van het KNX-systeem in dit omvangrijke restaurant en grand-café is de monitoring. Zo is de stroomvoorziening dermate belangrijk voor de continuïteit in de keuken, dat de eigenaren bepaalde garanties wensten om er zeker van te zijn dat de keuken niet zonder stroom komt zitten. Heinsius bedacht daarvoor met KNX en energiemeters een opstelling waarmee hij het elektrisch verbruik van verschillende afnemers permanent kan meten. Komt de stroombelasting van alle apparatuur in de keuken op een bepaald moment boven de 63A of zelfs boven de 80A uit, dan worden met meer of minder voorrang bepaalde elektrische apparaten in en in de omgeving van het restaurant uitgeschakeld. Het gaat bijvoorbeeld om de wasmachines, de wasdrogers en de laadpalen voor elektrische fietsen en auto's. Heinsius maakt daarvoor gebruik van relais met stroommeting, stroommeters met stroomtrafo's en een logische omgeving in het regel- en visualisatiepakket van xxter. "Voor de eigenaren draagt ook deze vorm van monitoring direct bij aan het comfort voor de gasten. Hoewel we met de monitoring ook een beeld schetsen van het energiegebruik en we hiermee op termijn wellicht ook kunnen kijken of er ergens zuiniger of efficiëntere apparatuur kunnen toepassen, ligt het primaire belang bij het blijven functioneren van de keuken. Als er in de keuken steeds tostimachines of warmhoudovens uitspringen omdat de belasting te hoog wordt, dan merken de gasten dat. En dat willen we hier ten allen tijde voorkomen."

Het markante gebouw in Heerenveen is in twee jaar tijd uitgegroeid tot een echte trekpleister en staat hoog aangeschreven om zijn menu en gastvrijheid. Maar de potentie is nog niet te volle uitgenut. "Met de vergader- en feestzalen op de eerste verdieping, heeft men al veel meer mogelijkheden. Maar de tweede verdieping van het pand is feitelijk nog onbenut.